ZARYS HISTORYCZNEGO ROZWOJU WSPÓLNOTY GRECKOKATOLICKIEJ W POZNANIU

     Dzieje społeczności greckokatolickiej na terenie obecnej Wielkopolski i miasta Poznania wiążą się przede wszystkim z okresem po drugiej wojnie światowej. Wtedy bowiem z południowo-wschodnich regionów Polski w 1947 roku ludność pochodzenia ukraińskiego w liczbie ok. 150 tyś. została przesiedlona i rozmieszczona w przeważającej większości po wsiach i małych miejscowościach na północy i zachodzie kraju. Szacuje się, że wyniku tzw. „Akcji Wisła” w okolice poznania przywieziono ok. 8 tyś osób narodowości ukraińskiej. Do samego miasta Poznania trafiła grupa prawie tysiąca osób, która stanowiła mniejszość etniczną wywodzącą się przeważnie z wyższych klas społecznych.

     Po deportacji w zasadzie wszystko trzeba było zaczynać od nowa i w zupełnie nowych okolicznościach układać sobie życie oraz podejmować działania na rzecz samorealizacji zawodowej, a temu akurat niezbyt sprzyjały ówczesne uwarunkowania historyczno-polityczne i postępujący proces asymilacji. Ponadto trzeba pamięć, że wraz z wysiedleniem grupę mniejszościową pozbawiono jednej z najważniejszych cech tożsamościowych, czyli związku z tradycyjną formą religijnej obrzędowości wschodniej. Wcześniej spełnianie całej praktyki religijnej według reguł obowiązujących w Kościele greckokatolickim należało także do podstawowej zasady identyfikacji z ludnością innego pochodzenia i tradycji obrzędowej. Temu zwłaszcza na wsiach był podporządkowany proces edukacji świadomościowo-kulturowej i rozwoju duchowego.

     W nowym miejscu osiedlenia początkowo już nie można było tego odtworzyć, ani w jakikolwiek sposób przedłużyć. Nie pozwalała na to zarówno sytuacja po-przesiedleńcza oraz brak możliwości objęcia opieką duszpasterską swych wiernych przez duchownych wschodniego Kościoła katolickiego (ci zostali w znacznej liczbie wywiezieni na Wschód, internowani w obozach więziennych na terenie Polski albo podjęli działalność w Kościele rzymskokatolickim), jak też wyraźna niechęć ze strony różnych czynników rządowych. W tej sytuacji mniejszość narodowa, dawniej w większości zachowująca duchowe relacje z Kościołem greckokatolickim, została zdana na samą siebie i jakąś nadzieję na przyszłą zmianę zaistniałego stanu. Niewątpliwie panujące okoliczności przez długi okres nie sprzyjały integracji społeczności ukraińskiej, a co więcej miały duży wpływ na jej asymilację pod względem narodowym oraz religijnym. Dopiero pod koniec lat 50- tych i w latach 60-tych minionego stulecia sytuacja zmieniła się nieco na korzyść mieszkającej w Poznaniu mniejszości ukraińskiej. Teraz bowiem przy dobrych chęciach i pewnym wysiłku można się było angażować w życie społeczno-kulturalne rozwijane na bazie Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego. Ponadto przynajmniej sporadycznie brać udział w nabożeństwach greckokatolickich sprawowanych w miejscowościach skupiających dużą liczbę przedstawicieli wschodniego Kościoła katolickiego (Wałcz, Biały Bór, Bytów, Szczecinek itd.). Najważniejsza rzecz, że pojawiły się nowe możliwości kultywowania tradycyjnych wartości zwyczajowych, językowych, kulturowych i religijnych. Czego wcześniej niejako siłą rzeczy musiano zaprzestać, a co jednocześnie skutkowało brakiem zachowania odrębnej tożsamości społeczno-religijnej wśród mniejszości ukraińskiej. Powolne lecz zauważalne zmiany w stosunku do społeczności mniejszościowych w kraju pozwoliły także ukraińskiej grupie etnicznej zamieszkałej w Poznaniu już pod koniec lat 50-tych uzyskać zgodę na korzystanie z lokalu miejskiego ośrodka kultury celem organizacji własnych zebrań. Dzięki temu mieszkający tu na stałe, jak również studiująca młodzież pochodzenia ukraińskiego mogli się przy różnych okazjach wspólnie spotykać. Przez długi czas, bo aż do początku reform w Polsce, taki szczególnym miejscem integracji mniejszości ukraińskiej był znajdujący się w centrum Poznania na ul. Ratajczaka ośrodek Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Dla większości możliwość spotkań i organizacji choćby zaczątkowych form działalności kulturalnej i oświatowej ( np. nauczanie języka ojczystego) oznaczała w tamtym czasie pewien rodzaj progresu.

     Nadzwyczaj ważnym impulsem i zarazem przywracającym wiarę w odrodzenie tradycyjnych wartości duchowych w życiu mniejszości było rozpoczęcie już w latach 70-tych celebracji wschodniej liturgii przez kapłana greckokatolickiego. Naturalnie, że w tym czasie nie mogło być mowy o regularnym sprawowaniu czynności liturgiczno-sakramentalnych przez duchownego greckokatolickiego. Ponieważ w Polsce jeszcze nie działały struktury tego Kościoła, ani nie było wystarczającej ilości duszpasterzy, których wówczas w ogóle była mała garstka. Jednym z pierwszych, który mógł zainicjować odprawianie greckokatolickich nabożeństw na terenie Poznania był ksiądz Piotr Maziar. On przez pewien okres nawet zamieszkiwał w Poznaniu i szerzej udzielał się w działalności duszpasterskiej. Następnie od drugiej połowy lat 70-tych aż do początku lat 90-tych do Poznania dojeżdżali zamiennie duchowni z odległych miejscowości, aby choćby w ograniczonym stopniu zapewnić opiekę duchową dla swych wiernych. Spośród kapłanów, którzy obsługiwali wtedy wspólnotę greckokatolicką w Poznaniu byli to: obecni hierarchowie Jan Martyniak i Piotr Kryk, a ponadto księża Michał Huk, Władysław Rosiecki, Jarosław Madzelan, Bogdan Hałuszka, Julian Chojniak, Ojcowie Bazylianie z Warszawy i wielu innych. Od drugiej połowy lat 90-tych grekokatolicy w Poznaniu zaczęli być obsługiwani już bardziej regularnie i przez stałego duszpasterza. Wspólnota administracyjnie została podporządkowana duszpasterzowi z Gorzowa Wielkopolskiego. Do roku 2002 placówkę obsługiwali kolejno księża Roman Lirka i Wołodymyr Vintoniv. W połowie 2002 roku stałą opieką nad wiernymi w Poznaniu przejął ks. Piotr Szwec-Nadworny, który swoje obowiązku spełniał do połowy 2009 roku. Najpierw placówka stanowiła jedyny punkt działalności duszpasterskiej tego kapłana, a gdy 2006 roku objął on swoim posługiwaniem parafię w Gorzowie Wlkp. i okolicach, wówczas jednostka poznańska znów weszła w skład tamtego zbiorowego okręgu duszpasterskiego. Odkąd w 2002 roku do Poznania na stałe został wydelegowany duchowny greckokatolicki, od tej chwili nabożeństwa w rycie wschodnim są tu odprawiane w każdą niedzielę i we wszystkie święta w tygodniu. W ostatnim okresie sytuacja wydaje się być jeszcze bardziej korzystna dla tej wspólnoty, ponieważ oprócz stałego duszpasterza w rozwoju życia religijnego wiernych bierze udział jeszcze jeden kapłan. Mianowicie chodzi tu o ks. Jarosława Moskałyka, który jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, i od 2005 roku także czynnie włącza się w działalność duszpasterską i katechetyczną placówki. Ksiądz prof. Jarosław Moskalik od drugiej połowy 2010 do lipca 2013 roku, po wcześniejszym kilkumiesięcznym zaangażowaniu w pracę parafialną ks. Bogdana Drozda, spełniał funkcję opiekuna duchowego dla wiernych grekokatolików Poznania. Obecnie od sierpnia 2013 roku obowiązki administratora Parafii Greckokatolickiej p.w. Opieki Matki Bożej w Poznaniu pełni ks. Roman Kiłyk i liturgie odprawiane są już nie tylko w niedziele i święta ale każdego dnia. Aktualnie z całą pewnością ważne jest to, że ukraińska mniejszość narodowa o religijnej tożsamości greckokatolickiej zamieszkała w Poznaniu, w tym studenci pochodzący z różnych regionów Polski, oraz przebywający najczęściej czasowo obywatele Ukrainy, posiada możliwość regularnego korzystania z posługi duchowej własnego Kościoła. Jednocześnie może spełniać swoje wewnętrzne pragnienie uczestnictwa w sakramentach i rozwiniętej praktyce liturgiczno-formacyjnej. Ta rzeczywistość pozwala wiernym zachować prawdziwe więzi ze wschodnim dziedzictwem duchowym i formą życia kultycznego. Daje poczucie większej odpowiedzialności za relacje wobec własnej tradycji, jak też za swoją odrębność obrzędową i zwyczajową. Wreszcie bardzo pozytywnie oddziałuje na międzypokoleniową integrację społeczną, zacieśnianie więzi międzyosobowych oraz wspieranie kultury i języka narodowego.

     Wspólnota greckokatolicka w Poznaniu od 01 marca 2013 roku, dzięki wsparciu ks. biskupa Włodzimierza Juszczaka i ks. prof. Jarosława Moskałyka, posiada własny obiekt sakralny- rzymskokatolicki kościół i boryka się z problemami, przeważnie natury finansowej, aby adaptować kościół na cerkiew bo wymaga to wielu remontów, a parafia liczy zaledwie kilkadziesiąt rodzin.

     Zwracamy się ogromną prośbą do wszystkich ludzi dobrej woli o wsparcie naszej nielicznej, młodej greckokatolickiej wspólnoty parafialnej w Poznaniu oraz zaręczamy o naszej modlitwie za wszystkich naszych ofiarodawców i dobroczyńców.

Nr konta bankowego parafii: 15 1440 1387 0000 0000 1644 2151